Kortyzol, produkowany przez korę nadnerczy, jest nazywany hormonem stresu, ponieważ jego poziom wzrasta wraz ze zwiększającym się poczuciem dyskomfortu. Badanie jego poziomu wykorzystuje się w diagnostyce chorób nadnerczy.
Co to jest kortyzol?
Kortyzol jest hormonem produkowanym przez korę nadnerczy. Jego wydzielanie jest ściśle związane z rytmem dobowym – najwyższe stężenie osiąga w godzinach porannych, natomiast najniższe wieczorem. Jego poziom wzrasta również w sytuacjach stresowych, dlatego potocznie jest nazywany hormonem stresu.
Kortyzol spełnia wiele ważnych dla organizmu funkcji: wpływa na procesy przemiany materii, bierze udział w metabolizmie glukozy, białek i tłuszczów, zatrzymuje sól w organizmie i uwalnia aminokwasy. Hormon ten reguluje także ciśnienie tętnicze krwi i wpływa na działanie układu odpornościowego. Nieprawidłowe stężenie kortyzolu znacznie zaburza funkcjonowanie organizmu. Występują wówczas objawy, które mogą świadczyć o chorobie Cushinga, zespole Cushinga lub chorobie Addisona.
Wskazania do badania kortyzolu
Badanie poziomu kortyzolu jest zalecane osobom, u których podejrzewa się nieprawidłową pracę nadnerczy. Do lekarza powinni się udać ci, którzy zaobserwowali u siebie poniższe objawy:
- zaburzenia nastroju,
- przewlekłe zmęczenie i brak energii,
- łatwą męczliwość,
- problemy ze snem i bezsenność,
- podwyższone ciśnienie tętnicze krwi,
- zaburzenia metabolizmu,
- wzrost masy ciała,
- zmianę budowy ciała – wzrost tkanki tłuszczowej na brzuchu, szyi i twarzy,
- pojawienie się fioletowych rozstępów na skórze.
Jak wygląda badanie kortyzolu?
Badanie poziomu kortyzolu wykonuje się w laboratorium diagnostycznym. Polega ono na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej. Ważne jest, aby test wykonać w godzinach porannych (maksymalnie do godziny 9), ponieważ wówczas stężenie kortyzolu jest najwyższe. Badanie można zrobić ze skierowaniem w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia lub prywatnie – cena to 30–50 zł w zależności od placówki.
Pacjenci, u których podejrzewa się zespół Cushinga, powinni wykonać badanie 3 razy w ciągu doby: rano, w godzinach popołudniowych (ok. godziny 16) i późnym wieczorem, a nawet w nocy. Z tego powodu zazwyczaj wymagana jest krótka hospitalizacja. Taki cykl badania pozwala na dokładne określenie dobowych zmian stężenia kortyzolu we krwi.
Niekiedy lekarz może zlecić badanie kortyzolu z moczu. Należy wówczas nabyć w laboratorium specjalny pojemnik, do którego zlewa się mocz z całej doby, a następnie oddaje się go do analizy. W ten sposób uzyskuje się informację o tym, ile kortyzolu wyprodukował organizm w ciągu całego dnia.
Przygotowanie do badania kortyzolu
Pewne czynniki mogą fałszywie zawyżać lub obniżać poziom kortyzolu. Aby wynik był miarodajny i miał wartość diagnostyczną, należy odpowiednio przygotować się do badania:
- po konsultacji z lekarzem prowadzącym odstawić przyjmowane leki;
- na kilka dni przed badaniem zrezygnować ze spożywania alkoholu;
- unikać sytuacji stresowych i nerwowych na kilka dni przed wizytą w laboratorium;
- na badanie zgłosić się na czczo (ostatni posiłek przyjąć do godziny 19 poprzedniego dnia);
- do laboratorium zgłosić się o wyznaczonej godzinie;
- na pół godziny przed badaniem wypić szklankę niesłodzonej wody.
Należy pamiętać, że na wynik badania mogą mieć wpływ: zmęczenie, stres, wysiłek fizyczny, przyjmowane leki, choroby przewlekłe i infekcje. O wszystkich czynnikach należy poinformować lekarza lub laboranta.
Jakie są normy stężenia kortyzolu?
Poziom stężenia kortyzolu we krwi zmienia się w ciągu doby. Dlatego również przy interpretacji wyników badania należy uwzględnić ten czynnik. Normy przedstawiają się następująco:
- stężenie kortyzolu rano: 5–25 ug/dl,
- stężenie kortyzolu po południu: 4–20 ug/dl,
- poziom kortyzolu wieczorem: 0–5 ug/dl.
Otrzymany wynik zawsze należy pokazać lekarzowi, który zlecał wykonanie badania. Przy postawieniu diagnozy uwzględnia on także wiek, płeć, objawy, przyjmowane leki, tryb życia i schorzenia przewlekłe. Niski poziom kortyzolu może świadczyć o chorobie Addisona – niedoczynności kory nadnerczy, natomiast stężenie powyżej normy oznacza chorobę lub zespół Cushinga.
Materiał partnera zewnętrznego
